ساختمان سازی

تعریف ساختمان

در کل به نوعی سازه که توسط مصالح قسمتی از آن مانند سقف، اتاق، دیوار،بالکن، ایوان، کف، لوله کشی و … ساخته می شود یا خود سازه به طور کلی را ساختمان می گویند. در واقع ساختمان دیوار محصور شده یا فضا و زمینی است که توسط تعدادی دیوار محصور شده باشد مانند: خانه، مرکز خرید، کارخانه، بیمارستان و …

هدف از ساخت یک ساختمان فراهم کردن یک سرپناه برای عده ای از افراد می باشد. در جهت برآورده ساختن این هدف  باید اول از همه فراهم کردن امنیت برای این افراد نیز در نظر گرفته شود. در مرحله بعد باید یکسری معیار ها در نظر گرفته شود که بخشی از آن ها به اینصورت است: قرار دادن وسایل، سرپناه قرار دادن در برابر آب و هوا، تامین آب و برق و گاز، حفظ حریم خصوصی و غیره.

تنوع مدل های ساختمان

از نظر مدل ساخت و قرار گرفتن اسکلت ساختمان، مدل های مختلفی از این مدل سازه ها وجود دارند که بخشی از آنها عبارتند از:

• منازل مسکونی
• مدارس، دانشگاه
• بیمارستان
• مسجد، کلیسا و معابد
• مرکز خرید

قسمت های یک ساختمان

در طراحی و ساخت هر ساختمان قسمت های مختلف آن از هم جدا شده و با استفاده از مصالح در نظر گرفته شده بعد از تعیین بودجه ساخته می شود. یکسری قسمت ها در هر ساختمان یکسان است و تفاوت چندانی ندارد برای مثال دیوار، زیر بنا، اتاق کف و سقف. پروسه ی تزئین کردن و نوسازی خانه توسط بکار بردن مصالح و رنگ نرده و پنجره را خدمات ساختمانی می گویند.

اجزا اصلی یک ساختمان

• فونداسیون
• پایه ستون
• رو بنا

فونداسیون ساختمان

پایه ای ترین و حساس ترین قسمت ساخت و ساز فونداسیون آن است. تمام وزن ساختمان بر روی فونداسیون آن است که عمر آن به استحکام ساختمان بستگی دارد چرا که زیر ساخت ساختمان می باشد. خود فونداسیون دو دسته است یکی پایه کم عمق و دیگری عمیق. این دو دسته بر اساس عمق زیر بنا و پی بر روی خاک تایین می شود. زیر بنای کم عمق برای خانه ها و ساختمان های کوچک است و زیر بنای عمیق برای ساختمان های بزرگ مثل مراکز خرید، بیمارستان ها و غیره دارای زیر بنا و پی عمیق هستند  می باشند که در ساختمان سازی باید به آن توجه گردد.در کل زیر بنا ها و پی های کم عمق از یک متر شروع می شود و عمیق اصولا بین ۲۰ الی ۶۵ متر می باشد.

انواع فونداسیون:

فونداسیون کم عمق: پایه، نواری، گریلاژ، رافت و پد

فونداسیون عمیق: کاسیون، اسکله و شمع

همه ی این پایه ها در فونداسیون برای ساخت انواع دیوار، اتاق، ستون و فضای نشیمن بکار می رود. کارگران با توجه به نوع فونداسیون و پی مقادیر متفاوتی از مصالح ساختمانی را بکار می گیرند مثلا در کار تیرچه کاری فونداسیون شمع می سازند.

وظایفه ی فونداسیون:

• کاهش نشست و بار روی ساختمان
• جلوگیری از لغزش ساختمان و حرکت خاک
• جلوگیری از تضعیف
• توزیع بار ساختمان
• ایچاد سطح مقاوم و صاف

پایه ستون

پایه ستون آن قسمتی از ساختمان است که بین سطح زمین و فضای کف بالای زمین ساختمان قرار می گیرد. پایه ستون محافظی است در برابر ورود آب باران و حشرات به محیط خانه که اصولا ارتفاعی بین ۴۵ سانتی متر و ۱۲۰ سانتی متر دارد و بین زیر بنا و رو بنا قرار می گیرد.

رو بنا

روبنای یک ساختمان فضایی است که روی سطح زیر زمینی ساختمان ساخته می شود و تیر ، دیوار و ستون روی این بخش قرار می گیرد. این قسمت سنگینی و بار ساختمان را به قسمت های زیر سازی منتقل می کند و تمام بخش های سازه مانند اتاق و دیوار را در بر می گیرد. به چند بخش از بخش های رو بنا اشاره می کنیم:

قسمت کف

کف از مهم ترین بخش های یک بنا می باشد و فضایی است که روی آن راه می رویم و از نقطه ای به نقطه ی دیگر می رویم و می توانیم به شکل های مختلف آن را تزیین کنیم.

قسمت سقف

سقف خانه ها و سازه ها بسته به شرایط اقلیمی محیطی سازه تنوع می یابد. این بخش از مهم ترین قسمت های یک ساختمان محسوب می شود و به شکل های مختلف طراحی می گردد. برای مثال: سقف صاف، سقف شیبدار، سقف سبز، سقف صدفی و … که از مرسوم ترین آن برای سازه ها همان سقف صاف و مسطح می باشد.

آفتابگیر و جان پناه

آفتابگیر در بالای پنجره ها و دربها ساخته می شود. از  در و پنجره ها  در برابر باران و گرمای شدید نور خورشید محافظت می کند. بر اساس موقعیت خود، آفتابگیرها می توانند داخلی، خارجی و بین شیشه ای باشند. سایه انداز و آفتابگیر های داخلی از تابش مستقیم نور خورشید محافظت می کند و مقدار متعادلی از نور خورشید را در اختیار محیط داخل ساختمان قرار می دهد. آفتابگیرهای خارج از ساختمان برای حفاظت از ساختمان در برابر تغییرات جوی یا آب و هوا بهتر در استفاده می شوند. آفتابگیرها دمای داخلی را حفظ می کنند و تابش نور خورشید و خنکی آب و هوا را به حداقل می رسانند که به طور چشمگیری بر عملکرد انرژی در ساختمان تأثیر می گذارد.

جان پناه دیوار کم ارتفاعی است که در بالای سقف ساخته شده و معمولاً در اطراف محیط ساختمان قرار دارد. این قسمت را می توان در اطراف بالکن ها یا در لبه تراس ها و پله ها ساخت.

درب و پنجره

درب ها یک وسیله ی ارتباطی بین اتاق ها ایجاد می کنند و امکان دسترسی از اتاقی به اتاق دیگر را فراهم می کنند. درب ها و پنجره ها روشنایی، صدای واضح محیط بیرون و تهویه را فراهم می کننددر و پنجره همچنین از حریم خصوصی محافظت می کند و امنیت را برای ساختمان تامین می کند. برای هر ساختمان در و پنجره ی متفاوتی در نظر گرفته می شود. مثلا: درب های مناطق مسکونی با درب های ساختمان های اداری و شرکتی کاملا متفاوت است. طراحان و معماران بسته به نوع ساختمان درب و پنجره های متفاوتی را برای آن ساختمان تامین می کنند. مثالی از انواع درب و پنجره ها:

درب بر اساس جنس: چوبی، فلزی و UPVC

بر اساس کاربرد: کشویی، کامپوزیت، چرخان و تاشو

پنجره ها: کشویی، فانوسی، شیروانی، آویزان، نورگیر و محوری

دیوارها و ستون ها

دیوارها بلوک های ساختمانی هستند عمدتا از جنس آجر یا سنگ. این بخش از ساختمان فضای ساختمان را به فضای پشتیبانی مختلف به تیرها و اتاق های متفاوت تقسیم می کنند. آنها بارهای وارده بر ساختمان و خودشان را را از تیرها و ستون ها به فونداسیون منتقل می کنند. دیوار و ستون حریم خصوصی و محافظت در برابر گرما، سرما، باران، سر و صدا، باد گرد و غبار را فراهم می کنند.

ستون ها به شکل عمودی هستند که در امتداد آن تیرها و سقف نگه داشته می شوند. مدل ساخت ستون ها می تواند به صورت مربع، مستطیل و دایره باشد.

اتمام کار ساختمان

معیار هایی که ظاهر یک ساختمان را تایین می کنند:

• گچ کاری
• آشپزخانه
• نقاشی دیوارها
• تجهیز دربهای چوبی و چوب کاری
• روغن کاری و رنگ آمیزی و فلزکاری.
• موقعیت یابی و نگهداری آسانسور و پله ها

خدمات ساختمان

خدمات ساختمانی  از مواردی هستند که بعد پروسه ی ساخت و ساز در نظر گرفته می شود و جزء اجزای ساخت ساختمان نیز محسوب می شود. همانند: برق رسانی، زهکشی ، سرویس بهداشتی، آبرسانی ، خدمات کمد زنی و …

ساختمان سازی یک علم مهندسی است که با تکنیک ساخت و ساز ساختمان ها سروکار دارد. در واقع ساختمان ها دارای دو دسته هستند: عمومی و مسکونی. ساختمان‌های عمومی ساختمان‌هایی هستند که عمدتاً برای استفاده عموم در نظر گرفته شده‌اند، مانند دفتر، مدرسه، دانشکده، بیمارستان، خانه سینما و غیره، در حالی که یک ساختمان مسکونی فقط برای یک فرد یا گروهی از افراد در نظر گرفته شده است مانند یک خانه مسکونی معمولی یا یک خانه ییلاقی. تا آنجا که به تکنیک های ساخت و ساز مربوط می شود، برای یک مهندس هر دو یکسان هستند.

در ساختمان سازی هر سازه دارای دو جزء است. یکی شالوده نامیده می شود و دیگری ابرسازه. فونداسیون بخشی از این سازه است که عموماً در زیر سطح زمین ساخته می شود. اغلب این اشتباه گرفته می شود که فونداسیون برای تحمل بار سازه یا پشتیبانی از آن ساخته شده است.

در این مرحله، این سوال که پروسه ی ساخت و ساز چگونه است در ذهن بسیاری از مردم تکرار شود. با این حال، قبل از پاسخ به این سوال، بد نیست توضیح دهیم که مفهوم ساخت و ساز که به طور خلاصه می توان آن را «ساخت ساختمان» خلاصه کرد، مفهومی پیچیده است که شامل موارد زیادی از جمله برنامه ریزی، طراحی، تامین مصالح، بودجه بندی و … است.

امنیت برای ساخت یک ساختمان

علاوه بر ساخت و ساز باید به عنوان فرآیندی در نظر گرفته شود که مستقیماً بر زندگی همه مردم تأثیر می گذارد، نه فقط افرادی که در فرآیند ساخت و ساز نقش دارند مانند مهندسان، معماران، مدیران پروژه. زیرا همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، تقریباً هر ساختمان، از فرودگاه گرفته تا محل کار، از محل سکونت گرفته تا پل، به لطف ساخت و ساز به وجود می آید.

پس از درک این موضوع که چرا ساخت و ساز تا کنون عنصر ضروری زندگی ساکن است، بیایید با هم پاسخ این سوال را بررسی کنیم که ساخت و ساز چگونه انجام می شود تا ساختارهای کاربردی، هدفمند، قابل اعتماد و پایدار تولید شود.

گام به گام ساخت و ساز چگونه انجام دهیم؟

شروع با بیان این نکته مفید است که مراحلی وجود دارد که هنگام تصمیم گیری در مورد ساخت و ساز نباید از آنها گذشت. بر این اساس، حتی اگر شرکت سازنده ای که فرآیند ساخت و ساز را برعهده می گیرد، متفاوت باشد، باید فرآیند با همان استاندارد انجام شود و هر مرحله قبل از شروع فرآیند به طور کامل برنامه ریزی شود. در غیر این صورت امکان ساخت و ساز معیوب یا ناموفق وجود نخواهد داشت. از آنجایی که متأسفانه این امر به معنای تلفات جانی و مالی خواهد بود، پیشبرد تولید ساختمانی طبق مراحل زیر کاملاً ضروری است.

1. مجوزهای مورد نیاز

قبل از شروع ساخت و ساز، مالک ساختمان یا فردی که به عنوان نماینده وی تعیین می شود باید با مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک  و شهرداری نسبت به اخذ مجوزهای لازم برای ساختمان اقدام کند. در صورت عدم اخذ این مجوزها نمی توان مراحل ساخت و ساز را شروع کرد، حتی در صورت شروع قبل از اخذ آن، بنا غیرقانونی نامیده می شود و روند تخریب آغاز می شود.

برای اخذ مجوزهای لازم برای شروع ساخت وساز ساختمان، تکمیل مدارک با ذکر نقطه دقیق ساخت، پروژه معماری ساختمان، پروژه استاتیک، الکترونیک و مکانیک الزامی است. همچنین مدارک پروژه های نصب، پروژه های محوطه سازی و سایر مدارک لازم باید تهیه گردد.

پس از بررسی و بازرسی تمامی این مدارک طبق مقررات قانونی لازم الاجرا، در صورت تشخیص ، پروانه ساختمانی اخذ می شود. پس از اتمام این مرحله می توان مرحله دوم را که پاسخ دیگری به این سوال است که ساخت و ساز چگونه انجام می شود آغاز کرد.

2. آغاز فرآیند ساخت و ساز

با شروع فرآیند ساخت ساختمان، اولین کار خاکبرداری در زمین ساختمانی انجام می شود. سپس فرآیند حفاری آغاز می شود. فرآیندهای شن و زهکشی زمین، یعنی فونداسیون ساختمانی که حفاری آن به پایان رسیده است، مراقبت می شود. پس از انجام مراحل لازم و تکمیل فونداسیون، میلگردهای پی مطابق با پروژه استاتیکی پی ریزی شده و بتن بر روی فونداسیون ریخته می شود.

پس از اتمام فرآیند پرکردن و تراکم لازم برای تکمیل زمین، سیستم های نگهدارنده، میله های ستون ها و سایر مراحل آماده می شوند. پس از اتمام کنترل های نهایی، بتن ریخته می شود. دیوارکشی ساختمانی که فرآیندهای بتن ریزی آن به پایان رسیده است انجام شده و فرآیند ساخت دیوار آغاز می شود. سپس دیوارهای داخلی تکمیل شده و در نهایت برای تکمیل کار آماده می شوند.

3. درخواست پروانه سکونت ساختمان

برای افتتاح ساختمانی که مراحل ساخت آن به پایان رسیده است، باید پروانه سکونت تهیه شود. گواهی سکونت که می تواند به عنوان مجوز استفاده از ساختمان نیز توضیح داده شود، تأیید می کند که یک ساختمان با تمام استانداردهای تعیین شده در قانون مطابقت دارد. بنابراین نمی توان ساختمانی را که تصرف یا به بهره برداری نرسیده است افتتاح کرد.

 چگونه می توان نوع ساخت و ساز را تعیین کرد؟

وقتی صحبت از طراحی یک سازه می شود، نوع ساخت بر اساس چند چیز انتخاب می شود، مانند:

هدف سازه: فرض کنید که می خواهید یک گاراژ مجزا بسازید تا یک وسیله نقلیه اضافی، یک قایق و تجهیزات چمن را در خود جای دهید. در طراحی آن، شما نیازی به سازه‌ای ندارید که چندین طبقه را پشتیبانی کند، اگرچه می‌توانید یک اتاق در طبقه بالای گاراژ قرار دهید تا به روش‌های سنگین ساخت و ساز نیاز نباشد.

اندازه سازه : هنگام ساختن چیزی مهمتر از گاراژ یا خانه، مثلاً یک فروشگاه مواد غذایی یا نمایشگاه اتومبیل، نوع ساخت و ساز سنگین تر انتخاب خواهد شد. ما در حال صحبت از فضاهای کف باز بدون ستون یا دیوارهای داخلی، و دهانه های بلند از سقف های فلزی هستیم.

محدودیت های تحمل بار : با افزایش ارتفاع ساختمان ها، سازه باید افزایش بار را تحمل کند. با آن، نوع ساخت و ساز باید به اندازه کافی قوی باشد تا بتواند این بارها را تحمل کند. در این صورت، چوب احتمالا بهترین انتخاب برای سازه ای با سطوح کف صاف نخواهد بود.

عوامل محیطی : اگر تا به حال در امتداد خط ساحلی رانندگی کرده باشید، احتمالاً دیده باشید که ساختمان ها را با در نظر گرفتن جزر و مد می سازند تا در برابر آب مستحکم باشند. ساختمان های مناطق زلزله خیز نیز مستلزم استفاده از نوع ساخت مناسب هستند. سیستم ساخت این نوع ساختمان هاخیلی سفت است و در طول لرزش خم شود.

سرعت لازم در ساخت و ساز : اگر ساختمان شما نیاز به نصب سریع دارد، انواع ساخت و ساز می تواند روند ساخت و ساز را سرعت بخشد. این روش‌های ساخت‌وساز از روش‌های از پیش مهندسی شده استفاده می‌کنند و اجازه می‌دهند تا قطعات  لازم برای ساخت در محل ساخت‌وساز رها شده و به سرعت نصب شوند.

هزینه مصالح : البته، هزینه مصالح هنگام انتخاب نوع ساخت و ساز اهمیت پیدا می کند. بسته به نوع سازه هزینه ی مصالح تغییر می کند.

۵ نوع ساخت و ساز ساختمان

روش های مختلفی برای طبقه بندی پروژه های ساختمانی و طبقه بندی ساختمان ها وجود دارد. مصالح استفاده شده در ساخت و ساز عمدتا توسط طراح و معماران تعیین می گردد. اما راه دیگری برای تفکیک مسائل وجود دارد و از مهم ترین نگرانی ها مقاومت ساختمان در برابر آتش است.

در این لیست ۵ روش ساخت و ساز برای مقابله با آتش سوزی جمع آوری گردیده که از مقاوم ترین حالت به پایین تر گفته شده است.

نوع اول ساخت: مقاوم در برابر آتش

این دسته برای هر ساختمانی که بیش از ۲۳ متر ارتفاع داشته باشد اعمال می شود. این امر در مورد تمام ساختمان های بلندمرتبه و فضاهای تجاری صدق می کند. که شامل ساختمان های آپارتمانی، ادارات و هتل ها می شود. این ساختمان ها به گونه ای طراحی شده اند که دماهای بالا را برای مدت طولانی بدون فروریختن تحمل کنند. فراتر از آن، تمام مواد ساختاری غیر قابل احتراق هستند. دیوارها، کف ها و سقف ها با بتن آرمه و فولاد محافظت شده ساخته می شوند. در حالی که این ویژگی ها این ساختمان ها را بسیار بادوام می کند، هزینه های ساخت را نیز افزایش می دهد.

برخی از ساختمان‌ها دارای سیستم‌های HVAC و راه پله‌های خودفشار برای جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی هستند. این عناصر ساختمانی دسترسی آتش نشانان و اطفای حریق را آسان تر می کند. هنگام ورود به ساختمان ، هدف اصلی آنها حول محور ایمن سازی راه پله ها برای اطمینان از تخلیه ایمن می چرخد.

نوع دوم ساختار: غیر قابل احتراق

همانند ساختمان های مدل قبل این ساختمان ها نیز شامل دیوارها، پارتیشن‌ها، ستون‌ها، کف‌ها و سقف‌های غیر قابل احتراق هستند. اگرچه این سازه‌ها معمولاً حاوی سیستم‌های اطفاء حریق هستند، اما اغلب با پوشش‌های مقاوم در برابر آتش محافظت نمی‌شوند و مستعد ریزش هستند. آنها معمولاً شامل کف فلزی و سقف فلزی با دیوارهای بنایی یا شیب دار هستند.

ساختمان های مدارس نوساز، مراکز خرید و سازه های تجاری اخیراً بازسازی شده معمولاً در این نوع ساخت و ساز قرار می گیرند. اگر آتش نشانان به این مدل ساختمان فراخوانده شوند، اولویت اصلی آنها تهویه ساختمان برای جلوگیری از افزایش خطرناک دما خواهد بود.

نوع سوم ساخت و ساز: معمولی

ساختمان‌های نوع سوم که به‌عنوان سازه‌های آجری و تیرچه‌ای نیز شناخته می‌شوند، از دیوارهای بنایی شیب‌دار یا تقویت‌شده تشکیل شده‌اند. این مواد غیر قابل احتراق هستند. به این معنا که برخی از عناصر سازه ای داخلی (چهارچوب، کف، سقف و …) با چوب یا مواد قابل احتراق ساخته شده اند. این نوع ساخت و ساز می تواند برای ساختمان های قدیمی و جدید اعمال شود. ساختمان‌های قدیمی معمولاً دارای سقف‌هایی با چهارچوب معمولی هستند، در حالی که واحدهای جدیدتر معمولاً با سیستم‌های سقف سبک ساخته می‌شوند.

مدارس، ساختمان ها و خانه ها همگی می توانند تحت این نوع ساخت و ساز قرار گیرند. یکی از مزایای این نوع ساخت و ساز این است که امکان تهویه وجود دارد.

نوع چهارم ساخت و ساز: چوب سنگین

ساختمان های نوع چهارم عمدتاً با استفاده از قطعات بزرگ الوار ساخته می شوند که با استفاده از صفحات فلزی و پیچ و مهره به هم متصل می شوند. این یک رویه معمول در گذشته بود، که باعث می شد در ساخت و ساز چوب های سنگین به راحتی قابل تشخیص باشد. مساجد، کارخانه ها و انبارهای قدیمی معمولاً در این دسته قرار می گیرند.

اگرچه این ساختمان‌ها حاوی مواد قابل احتراق هستند، اما معمولاً وقتی در معرض آتش هستند عملکرد خوبی دارند. جرم ساختاری آنها همچنین آنها را در برابر فروپاشی انعطاف پذیرتر می کند. با این حال، آتش نشانان برای خاموش کردن آتش در این نوع ساختمان ها به حجم زیادی آب نیاز دارند. اتصالات فلزی نیز می تواند منجر به افزایش سریع شدت آتش سوزی شود.

نوع پنجم ساخت: چهارچوب چوبی

ساختمان های نوع پنجم قابل احتراق ترین نوع ساختمان در این لیست هستند. این تنها دسته ای از ساخت و سازها است که آتش سوزی در آن باسرعت بالا تری منتقل می شود. چهار چوب، دیوارها، کف ها و سقف ها به طور کامل یا جزئی از چوب ساخته شده اند. توسعه این عناصر ساختمانی ارزان‌تر است و به طور فزاینده‌ای در ساخت خانه‌ها و گاراژهای یک‌خانواری رایج است.

این عناصر ساختاری می توانند به ویژه برای آتش نشانان نگران کننده باشند، زیرا چوب در معرض آتش هیچ مقاومتی ندارد. اگر آتش سوزی شروع شود، ساختمان به طور قابل توجهی شعله ور می شود. این ساختمان ها ممکن است تا حدی در برابر ریزش مقاوم باشند مگر اینکه ساختمانی سبک وزن باشند. در این صورت ظرف چند دقیقه پس از وقوع آتش سوزی فرو می ریزد.