بام سبز چیست و باید چگونه باشد؟
سقف بام سبز
عملکرد سقف بر طراحی آن تأثیر می گذارد. به عنوان مثال، یک بام سبز که برای حفظ آب طوفان و باران طراحی شده است، ممکن است از سقفی که هدف اصلی آن روشنایی حیاط بیمارستان است بسیار متفاوت باشد. علاوه بر مسئله زیبایی در بنا، تفاوت هایی عمیق ولی به اندازه در محل رشد، برنامه نگهداری مداوم و هزینه کلی وجود دارد.
محل قرارگیری بام سبز
محل قرارگیری بام سبز نقش مهمی در فرآیند طراحی دارد. فاکتورهایی از جمله ارتفاع سقف از سطح زمین، قرار گرفتن در معرض باد، جهت سقف نسبت به خورشید و سایه ساختمان های اطراف در طول روز تاثیرگذار خواهد بود. تاثیر آب و هوای عمومی منطقه و آب و هوای اقلیمی آن روی پشت بام نیز باید در نظر گرفته شود. نما و محیط دید از سقف و پشت بام نیز ممکن است در تعیین قرارگیری یکسری عناصر خاص که در کجا قرار داشته باشند تاثیر گذار باشد.
مشاوران مورد نیاز برای اجرای بام سبز
- مهندس سازه: برای محاسبه ظرفیت بارگذاری سقف
- مهندس نظارت و ارزیابی: برای محاسبه پیامدهای گرمایش و سرمایش و ادغام تجهیزات مکانیکی موجود و پیشنهادی و کارهای زهکشی.
- معمار منظر: برای طراحی چیدمان مناطق کاشت و تعیین محل کاشت.
- مشاور بهداشت و ایمنی: برای مشاوره در مورد مسائل تعمیر و نگهداری.
ساختار سازه بام سبز
بارگذاری عناصر اضافی یکی از عوامل اصلی در تعیین دوام و هزینه نصب بام سبز است. اگر یک بام سبز بخشی از طراحی اولیه ساختمان باشد، بار اضافی را می توان به راحتی و با هزینه نسبتاً جزئی در نظر گرفت. با این حال، اگر یک بام سبز بر روی یک ساختمان موجود نصب شود، طراحی به ظرفیت تحمل سقف موجود محدود می شود، مگر اینکه مالک برای ارتقای سازه آماده باشد که می تواند سرمایه گذاری قابل توجهی باشد.
راهنمای بارگیری و دوام (وزن اشباع)
وزن شاخص در معماری بام سبز به صورت زیر است:
- بام سبز گسترده: ۶۰-۱۵۰ کیلوگرم در متر مربع
- سقف سبز فشرده: ۲۰۰-۵۰۰ کیلوگرم در متر مربع
ورودی و خروجی
نحوه‌ی دسترسی به محیط بام سبز بسیار مهم است، نه تنها برای نصب و تعمیرات متداوم، بلکه برای بالا آوردن مصالح و مواد مورد نیاز، خاک و گیاهان. اگر بام سبز برای استفاده مستاجران یا عموم مردم طراحی شده باشد، در این صورت مسئله ی دسترسی و خروج به طور کلی در سطح دیگری باید در نظر گرفته شود، از سهولت دسترسی گرفته تا استانداردهای سختگیرانه ایمنی و امنیت که توسط قوانین ساختمان تنظیم شده است.
سقف سازی
یکی از مهمترین اجزای سیستم بام سبز، ضد آب بودن بام و استقامت دیوار بام است. برای یک ساختمان از پیش ساخته شده، کف و دیواربام باید به دقت بررسی شود تا مشخص شود که آیا قبل از نصب بام سبز نیاز به تعمیر یا تعویض دارد یا خیر. بسیاری از سازندگان سیستم های بام سبز در صورت عدم استفاده از دیواره‌ی جدید، ضمانت نامه ای برای سیستم بام سبز ارائه نمی دهند. چرخه معمولی ۱۰ الی ۱۵ ساله نصب سقف مجدد، فرصتی را برای بررسی پتانسیل استفاده از بام سبز با دوام بیشتر فراهم می کند. بام سبز را می توان بر روی سیستم های سقف معکوس یا سنتی اعمال کرد. اگر سیستم بام موجود معکوس باشد، باید تعیین کرد که آیا عایق را می توان با معیار R- (معیاری است برای اینکه چگونه یک مانع دو بعدی مثل یک لایه عایق، یک پنجره یا یک دیوار یا سقف در برابر جریان رسانایی و گرما مقاومت می کند) معادل محیط رشد جایگزین کرد یا خیر. اگر قرار است عایق باقی بماند، باید از زهکشی خوب اطمینان حاصل شود تا از تماس مداوم با آب و آسیب های بعدی جلوگیری شود.
اگرچه بام سبز مقدار زیادی از بارانی که بر روی آن می‌بارد را حفظ می‌کند، اما داشتن یک زهکشی مناسب روی بام همچنان بسیار مهم است. پاراپت ها، لبه ها، نورپردازی و نفوذ آب درسقف که توسط نورگیرها، سیستم های مکانیکی، دریچه ها و دودکش ها ساخته شده اند باید به خوبی با دامنه ای از جنس سنگریزه و گاهی اوقات یک لوله تخلیه کننده محافظت شوند. اگر لایه زهکشی خیلی نازک باشد یا اگر مسیرهای زهکشی سقف مسدود شود، ممکن است به دلیل تماس مداوم با آب یا محیط مرطوب، نشتی در سقف رخ دهد. خود محیط رشد ممکن است در موقعیتی قرار بگیرد که باعث خیسی بیش از حد یا پوسیدگی گیاهان شود. در شیب سقف هایی که بیش از ۲۰ درجه باشند ، نصاب بام سبز باید اطمینان حاصل کند که لایه چمن یا گیاه به خاطر وزن خود نمی لغزد یا سقوط نمی کند، به خصوص زمانی که خیس می شود. از این امر می توان با استفاده از تسمه افقی، چوبی یا فلزی، که در زیر سطح سقف قرار می گیرد یا در بالای آن قرار می گیرد، جلوگیری کرد. سیستم های شبکه پشتیبانی برای بام های سبز توسط برخی از شرکت های تولید کننده بام سبز به طور خاص برای این کاربرد طراحی شده است.
کاشت
موقعیت مکانی، باد، بارندگی، آلودگی هوا، ارتفاع ساختمان، سایه و عمق خاک همه عواملی هستند که در تعیین اینکه چه گیاهانی و در کجا می توان کشت کرد اثر گذار است. توانایی گیاهان برای زنده ماندن در بام سبز به طور مستقیم با مقدار زمان نگهداری و بودجه اختصاص داده شده به پروژه، به ویژه در دو سال اول که در حال استقرار هستند، متناسب است. شرایط آب و هوایی روی پشت بام اغلب بسیار مفرط است. مگر اینکه کسی مایل به تهیه وسایل سایه انداز، آبیاری و کوددهی باشد، انتخاب مواد کاشت باید به گونه های سخت تر یا بومی علف ها و گیاهان محدود شود.
برای تعیین اینکه گیاه در ۱۰۰ میلی متر یا در ۶۰۰ میلی متر محیط رشد پایدار می شود، باید اندازه و عمق ریشه را نیز در نظر گرفت. برای اطمینان از توانایی آنها برای سازگاری و شکوفایی، دانستن اینکه گیاهان قبلاً در کجا رشد کرده اند و اینکه آیا شرایط رشد با شرایط روی پشت بام قابل مقایسه است یا خیر حیاتی است. به طور معمول، بام‌های سبز گسترده به ترکیبی از چمن‌ها، خزه‌ها، سِدوم‌ها، سمپرویروس‌ها، فستوکاس، زنبق و گل‌های وحشی متکی هستند که بومی مناطق خشک، تندراها، آلوارها و دامنه‌های آلپ هستند. در یک بام سبز فشرده، به استثنای معدود، انتخاب ها نامحدود است.
ساخت و ساز / نصب
از مشکلات نصب آگاه باشید. نصاب ها باید با سیستم های بام سبز آشنایی و تجربه‌ی کافی داشته باشند. در واقع، ممکن است ترجیح داده شود که یک شرکت کل پروژه را از نصب سقف مجدد تا کاشت را مدیریت کند، بنابراین از تعارضات برنامه ریزی و ادعاهای خسارت بین مشاغل مختلف جلوگیری می شود. همچنین مسئولیت تک فردی را پس از ساخت به همراه خواهد داشت. برای تعیین هزینه و اجاره تجهیزات بالقوه باید در مورد روش های رساندن مصالح به سقف بحث شود. زمان بندی نیز مهم است.
بسته به آب و هوای محلی، کاشت در فصل تابستان نیاز به آبیاری اضافی دارد تا گیاهان قبل از استقرار در گرما از این برهه زمانی عبور کنند. کاشت پاییز بستگی به در دسترس بودن ذخایر گیاهی مناسب و زمان کافی برای استقرار گیاهان قبل از شروع هوای سرد دارد. برخی از گیاهان را می توان در زمان خواب نصب کرد. اگر همه چیز را در پاییز برای کاشت بهار آماده کنید، ممکن است در اثر باد زمستانی و سرمای شدید، محیط رشد کمی فرسایش یابد. پوشاندن سقف با کرباس یا مواد دیگر می تواند این مشکل را کاهش دهد. تقسیم بندی بام سبز به بخش ها ممکن است امکان دسترسی آسان تر به کف سقف و زهکشی سقف را برای بازرسی و نگهداری بدون نیاز به بالا کشیدن کل نصب فراهم کند.
نگهداری از بام سبز
هم نگهداری گیاهان و هم نگهداری از سقف ضد آب از قدم های مورد نیاز است. بسته به اینکه بام سبز گسترده یا فشرده باشد، نگهداری گیاه از دو تا سه بازرسی سالانه برای بررسی علف های هرز یا آسیب تا بازدید هفتگی برای آبیاری، هرس و کاشت مجدد متغیر است. برای اطمینان از تداوم گارانتی و نگهداری، پیشنهاد می‌شود که هزینه‌های سه تا پنج سال این خدمات در مناقصه اصلی لحاظ شود و قراردادهای تعمیر و نگهداری به شرکت نصب‌کننده بام سبز یا یک شرکت وابسته واگذار شود. سیستم های فشرده به دلیل تنوع بیشتر گیاهان معمولاً به نگهداری بیشتری نسبت به سیستم های گسترده نیاز دارند.
تعمیر و نگهداری و بازرسی های بصری سقف ضد آب می تواند با این واقعیت که سیستم بام سبز به طور کامل سقف را می پوشاند پیچیده باشد. اگرچه بام سبز از سقف در برابر آسیب سوراخ شدن و تشعشع خورشید محافظت می کند و عمر سقف را دو برابر می کند، اما همچنان ممکن است اتفاقاتی از جمله نشتی آب در دریچه ها، سوراخی در سقف، اختلال در نورپردازی رخ دهد که ناشی از نصب اشتباه و غیر استاندارد است نه مصالح. بازرسی، تعمیر و نگهداری منظم باید مانند نصب استاندارد سقف، به ویژه درست قبل از پایان دوره گارانتی، برنامه ریزی شود. برخی از شرکت‌ها استفاده از یک سیستم نشت‌یابی الکترونیکی را بین یا زیر سقف ضد آب برای تعیین محل دقیق نشت آب توصیه می‌کنند.
در نهایت، پس از ۳۰ الی ۵۰ سال، سقف باید جایگزین شود. بسته به اندازه سقف، ارتفاع ساختمان، نوع کاشت و عمق محیط رشد، سیستم یا برداشته شده و مجدداً روی سقف جدید نصب می شود یا به طور کامل جایگزین می شود. اگر بتوان بام سبز را به چند قسمت تقسیم کرده و تکه تکه عمل احیا و بازرسی را انجام داد و در قسمتی از بام ذخیره کرد تا دوباره در محل اولیه ی خود نصب گردد آنگاه هزینه اضافی فقط انجام این کار است. اگر بام سبز لازم باشد که از پشت بام برداشته شود، و سپس دوباره از نو نصب گردد، هزینه ها بر این اساس افزایش می یابد و مشکلاتی از جمله انتخاب دوباره ی گیاهان، مصالح و غیره پیش می آید.
